Interview Carine Damen | Foto Amke

 Hoe kan De Waal verder nog leven met een zo sombere kijk op het leven? “Het leven is lijden,” lacht de schrijver. “Ik ben een echte, Nederlandse tobber. Maar er gloort heus wel hoop, in zelfkennis en reflectie. En die put ik uit boeken.”

 Toen François de Waal nog een onzeker jongetje was dat op school gepest werd en thuis genegeerd, greep hij lukraak een boek uit de kast van zijn vader. Gerard Reve. “Die man heeft mij gered. Reve liet mij zien dat een homo slim, grappig, getalenteerd kan zijn.” Hoewel zijn ouders zijn homoseksualiteit wel accepteerderen, voelde De Waal zich toch altijd een buitenstaander. “Ze hadden natuurlijk liever een heterokind gehad. En dat snap ik ook wel. Ik ben opgevoed in een heterowereld, alles was altijd hetero om mij heen. Ik kan me goed voorstellen hoe het is om hetero te zijn. Dan had ik gedacht: wat doen die homo’s raar!”

 Ook later, toen hij volwassen was, en De Waal zich evenmin in de homoscene bleek thuis te voelen, waren boeken voor hem een medicijn tegen de eenzaamheid. “Door lezen doe ik ideeën op en dat geeft mij intellectueel plezier. Ik heb alles van Rudy Kousbroek gelezen. Kousbroek zet alles op zijn kop. Door hem leerde ik dat alles in de werkelijkheid perceptie is, alles is interpretatie. ‘In literatuur,’ schreef Kousbroek, ‘wordt altijd wel een of andere emotionele verminking uitgediept. Daarom bevat een literair boek een element van bevrijding, en dat is nu precies wat in massalectuur ontbreekt. De gangbare bestseller bevestigt de mensen in hun infantiele gevoelsleven.’”

 Gelukkig zijn is iets wat je zelf in de hand hebt,” schrijft De Waal. “Het heeft niets te maken met dingen buiten je en bijna alles met dingen binnen in je. Geluk is niet de afwezigheid van problemen, maar dat je gelukkig bent ondanks je problemen. (-) Het gaat om de blik waarmee je kijkt.”
 Ook de midlifecrisis moest nu bezworen worden met boeken, zo begreep De Waal. Het eerste boek dat hij las, was De andere weg. De psychologie van liefde, discipline en spirituele groei van de Amerikaanse schrijver M. Scott Peck. Een zelfhulpboek. Bah. “Niets voor mij. Ik hield en houd totaal niet van zweverigheid. Ik heb het boek ook drie keer weggeflikkerd. Maar dat kwam doordat Peck mij confronteerde met mijzelf.”

 Na het boek drie keer gelezen te hebben, kreeg De Waal inzichten. “Ineens zag ik hele panorama’s.” Sindsdien heeft hij het tientallen keren aan vrienden cadeau gegeven, maar de meesten konden er niets mee. “Ze lazen het, en begonnen meteen daarna aan Dan Brown. Ik was verbijsterd. Ze zagen niet dat boeken je de sleutel geven van deuren die de wereld voor je openen. Dit was de sleutel tot de grootste deur. En ze wilden het niet weten. Toen zij een vriendin tegen me: François, voor jou is het acht uur ’s morgens, jij bent wakker. Voor hen is het vier uur. Laat ze slapen!”
 Psychologie Magazine was wel geinteresseerd in De Waals levenslessen. In dit blad publiceerde hij veertien stukken, die nu onderdeel van dit boek uitmaken. Een lawine van positieve reacties was zijn deel. “Dat verbaasde mij. Zo kreeg ik een mail van een wildvreemd meisje met boulimia. Ze schreef dat ze mijn hoofdstukken over pijn zo herkenbaar vond. Eerst vond ik dat onvoorstelbaar. Nu weet ik dat iedereen het zo voelt. Iedereen heeft pijn en iedereen heeft de neiging dat te ontkennen. Het helpt mensen enorm dat dat gewoon een keer wordt opgeschreven.”

‘Vergelijk het met een enorme bal lucht die je met grote kracht onder water houdt. Als die bal knapt, is er niets meer waarachter je jezelf kunt verbergen.’

 En zo ontstond het boek Vijftig manieren waarop ik mijn leven verpestte. “Persoonlijke groei is noodzakelijk,” schrijft de Waal in de inleiding. “Zonder dat ga je langzaam dood. Het is de enige manier om vrede te vinden in dit leven.” Nog steeds krijgt hij iedere dag e-mails van mensen die iets hebben gehad aan het boek.
 Met partner Ruud kwam het ook weer goed. Ze zijn nu 23 jaar samen. “Een relatie verbeteren, doe je het best in je eentje,” vindt de schrijver. “Toen ik zelf stopte met klagen en van mezelf ging houden, veranderde Ruud ook. Omdat ik aardiger was tegen hem. Als je jezelf een lul vindt, dan gedraag je je ook als een lul. Dr. Phil zegt: je kunt alleen geven wat je in huis hebt.”
 Oprah Winfrey vindt hij nog geweldiger dan Dr. Phil. Hij wijst trots naar een gesigneerde foto van de psycho-diva. “Ik heb haar ontmoet. Zij is geniaal, empathisch en kan ontzettend goed interviewen. Waarom? Omdat ze eerlijk is. Alleen als je zelf eerlijk en open bent, zul je een gast eerlijke uitspraken kunnen ontlokken.” Echtheid, eerlijkheid, daar is De Waal door bezeten. Ook over zichzelf verzwijgt hij niets. “Als je je eigen kleren uittrekt, kan niemand anders dat meer doen,” meent hij. “Misschien word ik uitgekotst, maar die prijs durf ik te betalen. Ik ben niet politiek correct. Bij de Volkskrant werd ik ontslagen omdat ik cultregisseur Johan van der Keuken afkraakte. Zijn films waren overdreven en nietszeggend en ik vond het belachelijk dat de elitaire cultkliek hem toejuichte. Niet omdat zijn films goed waren, want niemand begreep ze. Het was dus allemaal nep.

 “In december 1986 zat ik dus werkloos thuis. Ineens ging de bel. Voor de deur stond een dikke man zonder sokken aan en met een gat in zijn ene schoen. Dat was Theo van Gogh, maar dat wist ik niet, want hij was toen totaal onbekend. Hij kende mij ook niet, maar kwam me toch feliciteren, omdat ik in opstand was gekomen tegen die politiek correctie kliek. Geweldig was dat. Ook Van Gogh was een waarheidszoeker.”
 Het succes is De Waal niet naar het hoofd gestegen, zegt hij. “Ik heb dat boek ook geschreven omdat ik aandacht wil en geld nodig had. Bovendien, de helft van wat in mij boek staat, heb ik weer uit andere zelfhulpboeken geleerd. Persoonlijke groei is überhaupt niets nieuws. Aristoles en Seneca schreven al een handleiding hoe je een gelukkiger leven kunt leiden.”

 Nog steeds vindt De Waal het moeilijk om zijn leven niet te verpesten. “Het is net zo moelijk als Chinees leren. Zodra er iets tegenvalt, val ik terug op het Nederlands.”

 François de Waal: Vijftig manieren waarop ik mijn leven verpestte en hoe jij dat kunt voorkomen. Scriptum. €16.