Onbewust leven is een ramp.
De Waal noteerde zijn fouten en leerde een levensles.

Interview Hester Otter - Foto Maartje Geels

 "Als ik tien jaar geleden dit boek had moeten recenseren, had ik het tot de grond toe afgebrand."

 Verbaast was François de Waal dan ook dat zijn werk 'Vijftig manieren waarop ik mijn leven verpestte - en hoe jij dat kunt voorkomen." voornamelijk lof kreeg toegezwaaid. Het boek is een succes en inmiddels in het engels vertaald. "Toch, als vrouwen horen dat ik dit boek geschreven heb, dan vragen ze me: 'welk sterrenbeeld ben je?' Mannen vinden het doorgaans ook een leuk boek 'maar wel erg persoonlijk'. Door op zo'n manier te reageren betrekken ze de boodschap van het boek niet op zichzelf."

 Jarenlang deed De Waal niet anders. Hij omschrijft zichzelf als een klagende, piekerende, boze man. "Als het regende, geloofde ik dat dat gebeurde om mijn dag te verpesten. Het stoplicht sprong op rood om mij te jennen en als iemand mij afsneed in het verkeer dan was dat persoonlijk bedoeld. Dat is typisch de manier waarop cynische mannen in de wereld staan: het is altijd de schuld van een ander, van hun vrouw, collega of de politiek."
Zijn carriere verliep met veel frustraties. Hij vertrok kwaad als hoofdredacteur bij Skoop, werd bij de Volkskrant ontslagen als filmrecensent en werd veroordeeld tot een boete vanwege een column over kunstenaar Rob Scholte. Daarbij liep zijn relatie uit op een breuk. "Ik was er diep van overtuigd dat mijn manier van leven de goede was. De cynische visies van W. F. Hermans, Komrij en Kousbroek waren mijn voorbeelden.  Ondertussen voelde ik me rot. Op een gegeven moment moest ik constateren dat mijn levensvisie verkeerd was en ik wel degelijk fouten had gemaakt. Ik kon er niet meer tegen. Ik wilde niet meer zo ongelukkig zijn."
Een collega vroeg hem ontsteld waarom hij in Psychologie Magazine zo openhartig over zijn eigen falen durfde te schrijven.
 

 "Natuurlijk is het pijnlijk dat je jezelf een mislukkeling vindt, liever niet volwassen wilt worden of je jezelf altijd maar weer achtergesteld voelt. De meeste mensen zijn niet in staat iemand te vergeven en ze kunnen nooit erkennen dat hun liefdesrelatie niet zo bijzonders is als ze wel zouden willen.Maar als je die confrontatie met schaamte, pijn en twijfel durft aan te gaan vallen al deze dingen als een korst van je af.Het gaat erom dat mensen bepaalde destructieve denkpatronen leren herkennen en zien dat er licht is aan het einde van de tunnel. Maar goed, we praten liever niet over onze eigen stommiteiten, liever hebben we het over de gebreken van een ander."
Zelf begon De Waal Seneca te lezen. "Ik dacht toen,": 'heeft Herman dit nooit gelezen?' Seneca leert dat je de oplossing in jezelf moet zoeken. Door de rebellie van de jaren zestig en zeventig was het normaal om alles belachelijk te maken. Hermans was een nihilist: er was alleen maar materie, alles moest kapotgemaakt, mensen stelden niets voor. Die instelling is helaas gepopulariseerd. Als columnist wist ik : je moet iets belachelijks maken, je kunt toch niet iets mooi vinden? En met complimenten haal je jezelf toch alleen maar naar beneden?"

 

 Vijftig kwellingen zette De Waal op een rij, met tips uit het eigen leven hoe ze aan te pakken. "Ik ben gestopt met boze columns, dacht: wat een onzin. En het stukje over Scholte? Zo schunnig. Was ik werkelijk lijp geworden? Gebeurtenissen die hij voorheen ervoer als een persoonlijke aanval, wilde hij nu van een afstand gaan bekijken. De Waal ontdekte dat hij niet zuinig leefde om geld te sparen, maar omdat hij gierig was. Hij kampte met zelfmedelijden en zag dat hij zichzelf moest leren aanpakken. "Als iemand me nu de pas afsnijdt, weet ik dat dat niks met mij heeft te maken." Zijn omgeving moest flink aan De Waals veranderingen wennen. Zijn vriendin vroeg hem of hij Jezus of Boeddha was geworden. Een collega die hij had gekwetst, dacht dat hij haar opnieuw wilde bespotten toen hij zijn verontschuldigingen voor zijn gedrag aanbood. En nu? Fouten maakt hij nog steeds, verlichting is nog lang niet nabij.

"Ik probeer zoveel mogelijk bewust te leven. Ik heb nooit geweten dat je het leven moet leren leven. Als zelfbewustzijn vreemd voor je is en je alleen je instincten volgt, gaat het fout. Onbewust leven is een ramp. Seneca zegt dat je ziel ziek is zonder filosofie." Achteraf is hij wel verbaast dat zijn geschreeuw werd gesanctioneerd. "Ik heb er zelfs mijn geld mee verdiend, terwijl ik me soms gedroeg als een gestoorde puber. Onder het mom van eerlijk zijn heb ik mensen gekwetst en werd er voor mij geapplaudisseerd. Niemand zei dat het niet goed was." Nog steeds ziet hij dat gedrag om zich heen. "Paul de Leeuw die als een verongelijkte puber om negatieve aandacht gilt. Is hij dan onze held, onze richtsnoer?" "Wie mijn held is? Ehmm.. nu ga ik iets vreselijks zeggen: Balkenende. Hij is mischien niet een charismatische leider, maar ik vind hem integer. "
Het is volgens De Waal pure eigenbelang om verantwoordelijkheid te nemen in je leven en goede keuzes te maken. En dan gaat het er niet om vooral anderen te wijzen op wat ze fout doen. "Het geven van complimenten is goed voor je. Je wilt toch gelukkig zijn? Dan is streven naar harmonie niet burgerlijk, maar verstandig. Maar vaak zitten mensen alleen maar hun eigen pijn te omhelzen zonder te willen veranderen. Ze blijven pruilen, piekeren en schelden. Natuurlijk, het leven is moelijk maar laten we er alsjeblieft wat van proberen te maken."